Voorman Henry heeft een verslag geschreven over de planvorming, voorbereiding en uitvoering van de restauratie van het wapen in Bentheimer zandsteen in de voorgevel van het Hofje van Staats (op de foto bovenaan in gerestaureerde staat te zien). Dit is een van de studieopdrachten voor de tweejarige opleiding Professional Restauratie, die Henry bij het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen volgt. Hij kwam in overleg met Jos, zijn mentor binnen Burgy, tot dit onderwerp voor deze studieopdracht. Jos heeft deze opleiding een jaar of tien geleden ook gevolgd.
Het wapen in de gevel van het Hofje van Staats vóór de restauratie.
“Wat ik geleerd heb van deze opdracht is dat je altijd verder moet kijken. Dat kwam vooral aan de orde bij de kleur van de leeuw op het wapen. Aanvankelijk vonden we het gek dat de leeuw wit was en niet bruin, zoals gebruikelijk op vele andere historische wapens.”
Het wapen van Staats boven een schilderij in de regentenkamer van het Hofje van Staats, Haarlem.
“Na het kleurhistorisch onderzoek door Jojanneke Post van Davique, zijn we na het advies van restauratie-architect Bart van der Thiel in de Hofjes van Staats en Noblet verder gaan zoeken naar aanknopingspunten om te achterhalen hoe het wapen er oorspronkelijk uitgezien moet hebben. In de Regentenkamer van het Hofje van Staats is het wapen ook afgebeeld en in het Hofje van Noblet is een gravure aanwezig van de wapens van Staats en Noblet. Op al die afbeeldingen was de leeuw wit.”
Gravure van de wapens van Staats en Noblet in de collectie van het Hofje van Staats, Haarlem.
Maar waarom? “Uit historisch onderzoek door de Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem – veel dank aan Martin Busker en Peter van Graafeiland, die dit vrijwillig gedaan hebben – kwam naar voren dat Staats in de Damstraat woonde in een huis genaamd De Witte Leeuw. Dat alles bij elkaar vormde de onderbouwing voor de kleur wit van de leeuw. De planvorming voor restauratie van erfgoed vraagt om een open houding. Dit voorbeeld illustreert dat er iets heel anders uitkomen dan je verwacht.”
Ontwerptekening voor de restauratie van het wapen van het Hofje van Staats door Jojanneke Post, Davique Sierschilderwerken.
Op basis van het kleurhistorisch onderzoek en het overige bronnenonderzoek is een restauratieplan opgesteld, dat ook is uitgevoerd. Belangrijkste aanpassingen zijn het in bladgoud uitvoeren van de onderste helft van het schild, het schilderen van rode tudorrozen en het aanpassen van het postuur van de voorheen wat iele leeuw. De restauratie is zeer voorzichtig uitgevoerd om de frijnslag in de Bentheimer zandsteen zoveel mogelijk te behouden. Eerdere reparaties aan de natuurstenen blokken zijn verwijderd om spanningsverschil en als gevolg daarvan scheurtjes in de verflagen te voorkomen. Wat Henry het meest voldoening geeft, is dat het tafereel wapenkundig, volgens de regels van de heraldiek, weer klopt. De bladmotieven hebben bijvoorbeeld aan de bovenzijde de kleur van de bovenste helft van het wapen en aan de onderzijde de kleur van de onderste helft.
Jojanneke Post van Davique Sierschilderwerk aan het werk aan het wapen van het Hofje van Staats, Haarlem.
“In mijn dagelijks werk heb ik veel plezier van de opleiding. Bij het vak CMK worden de diverse culturen en architectuurstromingen behandeld. Bij het Binnenhof, waar ik nu werk, zie ik de tijdlijn in het gebouw, van het 17de-eeuwse Hollands classicisme à la Pieter Post tot het eind 18de-eeuwse Lodewijk XVI in de gebouwen terug. Ook ben ik me nóg meer bewust van de gelaagdheid van een monument, zoals bijvoorbeeld dat achter een afwerking van rond 1750-1760 een 16de-eeuwse constructie kan zitten.”
Het wapen in de gevel van het Hofje van Staats, Haarlem in volle glorie hersteld (foto Arjen Veldt).
Henry weet werk, privéleven en de opleiding goed te combineren: “Ik heb een vaste weekplanning. Op maandagavond neem ik de lesstof door: herhalen van de afgelopen week en voorbereiden van de komende week en op dinsdagavond werk ik aan de verslagen. Op vrijdag is de lesdag van de opleiding en reis ik af naar Amersfoort. De opleiding brengt veel werk met zich mee, maar ik vind het erg leuk om te doen. Berdien, mijn vrouw, helpt me vaak op weg, als ik niet uit mezelf aan de slag ga. Ze zit zelf in het onderwijs, dus dat verklaart wel wat.”
Meer weten?
Lees hier verder: Groot onderhoud aan het Hofje van Staats.
Hofje van Staats, Haarlem (foto Arjen Veldt).
